KÜRDİSTAN 1919 / BİNBAŞI NOEL'İN GÜNLÜĞÜ

İngiliz Binbaşı E.W.C. Noel, 1919 yılında İstanbul’a gelerek etkili Kürt çevreleriyle ilişkiler kurar ve “Türklerin Pan-İslamist propagandalarına karşı bazı faaliyetlerde bulunmak” amacıyla Celadet-Kamiran Bedirhan kardeşler ve Ekrem Cemilpaşa’nın da içinde yer aldığı bir heyetle Kürdistan’a gider. Üç ay süren bu gezi sırasında Antep, Maraş ve Malatya’daki Kürt aşiretlerini ve yerleşim birimlerini ziyaret eder. Gezi, Kürtler için siyasal açıdan başarısızlıkla sonuçlanır. Binbaşı’nın bütün olumlu rapor ve çabalarına rağmen “Noel siyaseti” olarak nitelenen İngilizlerin Birinci Dünya Savaşı’nın bitimindeki Kürt politikası hayata geçirilmez ve bağımsız ya da otonom bir Kürdistan, yeni emperyal siyasetin ilk kurbanı olur. Ancak bu olay çok abartılmış ve Kürt milli hareketlerinin onyıllardır maruz kaldığı “kökü dışarda”, “yabancı parmağı” söylemine propaganda malzemesi olmuştur. Noel’in gezi boyunca tuttuğu günlük notlarında Kürtlere ilişkin gözlemleri, o bölgedeki Kürt karakterlerinin belirgin özellikleri, Kürt milli kimliği hakkında neler düşündükleri yer almaktadır. Bunun yanısıra aşiretlerin sahip oldukları toprak ve sürülerin miktarları, bunların nasıl işlendiği, ürünlerin nasıl dağıtıldığı, Kürt köylerinin savaştan ne kadar etkilendiği somut örneklere ve gözlemlere dayanılarak anlatılıyor. Günlüğün sonuna Noel´in aynı yıl kaleme aldığı “Kürt Durumuna Bakış” adlı rapor da eklenmiştir.

Rojenivîsa Major Noel: Kurdistan 1919

Rojenivîsa serbazê leşkerî ê ingilîz Major Edward William Charles Noel... Major Noel di sala 1919an de hatibû Stembolê û bi derdorên kurdî re pêwendî danîbû. Bi mebesta “li dij propagandaya Tirkan a Pan-Îslamîst” derkevin tevî heyetek ku Celadet-Kamiran Bedirxan û Ekrem Cemîlpaşa jî di nav de bûn, çûne Kurdistanê. Di vê gera ku 3 mehan dom kir de, li Entab, Maraş û Meletî geriyan û çû serdana eşîrên wê derdorê. Lê ev ger tevî hemû niyeta baş a Noel bi ser neket, polîtîkaya Îngilîzan a dawiya Şerê Cîhanê ê Yekem guherî. Lê di lîteratûra tirkî û nexasim di “Nutuk”a Mustafa Kemal de ev ger gelekî hatiye mezinkirin, bi dehan salan e bûye sebeb ku tevgerên millî ên kurdî bi pêwendiyên bi hêzên devre re bên sûcdarkirin.

Ji wê gera ku ewqas hatiye mezinkirin ev rojenivîs ma. Ev kitêb encamên wê gerê nîşan dide.

‘Kürdistan 1919’

‘Kürdistan 1919’, İngiliz gizli servisi adına çalışan profesyonel askeri subay Edward William Charles Noel’in günlüğü. O tarihte İstanbul’a gelerek etkili Kürt çevreleriyle ilişki kuran Noel, Celadet ve Kamiran Bedirxan kardeşler ile Ekrem Cemil Paşa’nın da içinde yer aldığı bir heyetle, üç ay boyunca Antep, Maraş ve Malatya’daki Kürt aşiretlerini ve yerleşim birimlerini ziyaret eder. Noel’in gezi boyunca tuttuğu günlükte, Kürtlere dair gözlemleri, Kürt karakterlerinin belirgin özellikleri ve Kürt milli kimliğine dair fikirleri kadar, aşiretlerin sahip oldukları topraklar ile sürülerin miktarı ve bunların nasıl işlendiği gibi konular da yer alıyor.

Radikal Kitap, 21.05.2010